Phần 04- hhongxuan (type done) @teddy_M (done)

Năm Gia-long thứ 10 (1811) [25a] dời lỵ-sở đến chợ Điều-khiển (tức chỗ nền cũ đồn-dinh) xóm Tân-mỹ.

Năm Bính-tý niên hiệu Gia-long 15 (1816) lỵ sở đổi đến địa phương thôn Hòa-mỹ, phụ phía bắc thành Gia-định. Lãnh 1 phủ, 4 huyện 8 tổng, danh mục phủ, huyện, tổng, xã, thôn, phường, lân, ấp sự thay đổi liệt kê ra sau (trong số mục ấy là cứ theo những người bản thổ có ruộng đấy ở trong xã thôn mà liệt kê, ngoài ra còn hạng người biệt-nạp biệt-tính, có xâu thuế mà không có địa phận riêng thì gọi là ngụ-cư. Lại còn nhiều danh mục hộ khẩu đều chưa gồm vào ở đây).




Trước là huyện nay thăng làm phủ. Lãnh 4 huyện, 8 tổng, 460 xã, thôn, phường, lân, ấp, điếm.



Trước là tổng, nay cải làm huyện. Lãnh 2 tổng, 150 xã, thôn, phường, lân, ấp. Phía đông đến cửa biển Cần-giờ, phía tây vượt qua chằm gò tiếp giáp với miền thượng ; phía nam đến ngã-ba Thị-phổ tổng Tân-long huyện Tân-long, rồi ngược dòng sông Tiểu-phong thẳng lên cửa cống chợ Tân-cảnh đến Lão-nhông, phía đông-nam giáp tổng Bình-cách, huyện Thuận-an.



Có 76 xã, thôn, phường, lân, ấp. Phía đông giáp Bình-giang, từ sông ở trước thành dọc đến kho gian thảo, phía tây giáp đầu suối Bến-nái [26a] đến cầu Tham-lương giáp địa giới phía đông tổng Dương-hòa, phía nam giáp kho gian-thảo qua miếu Hội-đồng đến cầu Tham-lương, phía bắc giáp trấn Biên-hòa, trên từ sông Đức-giang xuống đến bờ phía nam Bình-giang.


Long-hưng thôn Thanh-hoa thôn Tân-phước phường

An-hòa lân Trọng-hòa thôn Tây-tự lân

Giang-trạm Tân lộc Tây-hòa lân

phường (tây giáp)

Thanh-phú lân Tân-thuận lân Tân-thuận-Nhị lân

Tân-hội lân Tân-hội-Nhị lân Tân-mỹ lân

Tân-mỹ-Đông lân Tân-khánh lân Tân-hòa lân

Tân-thạnh lân Tân-phú lân Vĩnh-quí lân

[26a] Tân-thái lân Tân-hưng lân Lưỡng-thạnh lân

Tân-an lân Tân-lộc lân Thanh-bình lân

Thái-thành lân Tân-định lân Nhân-hòa thôn

Long-điền thôn Tân-khai thôn Hòa-mỹ thôn

Phú-mỹ thôn Thạnh-đa thôn Mỹ-hội Tân-an thôn

Hạnh-thông thôn Hạnh-thông-Tây thôn An-hội thôn

Bình-quí thôn (t.g) Thái-hòa thôn Phú-nhuận thôn

Phú-hanh thôn Tân-an xã (t.g) Hanh-thạnh thôn

An-lộc thôn An-lộc-Đông thôn Anh-thạnh thôn (trung giáp)

Cựu-Bình-nhan thôn Bình-lý thôn Bình-lý Đông thôn

Tử-thánh Tân-mỹ thôn đông An-thái thôn

Mỹ-đức thôn

[27a] Mỹ-hạnh thôn Tân-đông thôn (đông giáp)

Tân-đông thôn (tr.g) Tân-đông thôn (t.g) Phước-an thôn

An-hòa ấp Bình hòa thôn (mới lập) Tân-thạnh trung thôn

Hưng-thạnh thôn (mới lập)Tân-an-Thạnh thôn Tân-thạnh thôn (đông giáp)

Tân-thạnh thôn (t.g) Tân-an-Thạch thôn Phú-hòa đông thôn

Định-hòa thôn Nhuận-đức thôn An-nhơn thôn (tây giáp)

An-bình thôn (mới lập) Thái-hòa thôn Vĩnh-khánh lân

Tân-đức thôn Hoa-đăng thôn Mộc-khôi Mỹ-thạnh thôn



Có 74 xã, thôn, phường, ấp. Phía đông giáp biển, phía tây giáp Cao-miên, vượt qua chằm gò tiếp đến sơn-man; phía nam, giáp tổng Tân-phong, huyện Tân-long, từ ngã ba Thị-phổ [27b] dọc theo sông Tiểu-phong qua cửa cống chợ Tân-cảnh đến hồ Lão-nhông; phía bắc giáp sông cái Phước-bình, từ cửa cảng Cần-giờ ngược dòng qua Tam-giang Nhà-bè đến sông Phước-thành; phía đông-nam giáp tổng Lộc-thành huyện Phước-lộc; phía tây-nam giáp bờ phía đông-nam hồ Lão-nhông tổng Tân-phong huyện Tân-long, ôm quanh theo núi Bà-đinh rồi vượt hồ chằm tiếp giáp sơn-man.


Bình-định thôn Hòa-thuận Đông thôn An-phú thôn

Mỹ-hòa thôn Tân-thuận thôn Bình-sơn thôn

An-định thôn An-sơn thôn An-sơn đông thôn

Phú-thuận thôn An-thành thôn An-thành thôn (t.g)

An-hòa trung thôn Thanh-tuyền thôn Trung-hòa thôn

[28a] Thuận-kiều thôn Thanh-tuyền thôn Thanh-hòa trung thôn

Tứ-chánh Giao-đức thôn Tân-thái bình thôn Tân-thái đông thôn

Tân-thái tây thôn Tân-thái trung thôn Tân-thái nhất thôn

Tân-thái nhì thôn Tân-thái tam thôn Tân-thái tứ thôn

Mỹ-toàn thôn Tân-thái nhứt thôn (tây giáp) Tân-thái nhị tây thôn

Xuân-thái thôn Xuân-thái tây thôn Tân-phú thôn (t.g)

Tân-thông thôn Tân-thông thôn (t.g) Phước-an thôn

Vĩnh-an thôn An-thuận tây thôn Trung-chánh thôn

Trung-chánh tây-thôn Phước-tường thôn Vĩnh-an tây thôn

Tân-lập trung-thôn Tân thông trung-thôn Phước-mỹ thôn

Vĩnh-hòa thôn (mới lập) Tân-thông-an thôn [28b] Phú-nghĩa thôn

Long-thanh thôn Cần-giờ anh-thạnh thôn Phú-mỹ tây thôn

Tân-thuận đông-thôn Tân-vĩnh thôn Đồng-tranh Tân-hòa thôn

Phụ-đinh-cảo khánh-hội thôn (trước đây là phường Tân-hội)

Bình-ý thôn Vĩnh-khánh thôn Hòa-trung thôn

Tân-thạnh thôn Tứ-chánh-điếm Tứ-xuân ấp

Tứ-chánh-điếm Bình-thuyên ấp Tứ-chánh điếm Tân-an ấp

Tứ-chánh-điếm, Bình-hòa ấp Bình-an phường

Tân-cảnh thôn Tân-chân đông-ấp Đồng-văn phường

Tân-chánh thôn (xưa là Tân-châu thôn) Hòa-dương thôn

Phú-hội thôn An-nhơn thôn Phước-thạnh thôn

Mỹ-xuân thôn Tân-thông thôn (đ-g)






Lãnh 2 tổng, 150 thôn, phường, ấp, điếm, [29a] Phía đông giáp tổng Dương-hòa, huyện Bình-dương; phía tây giáp hồ Lão-nhông; phía nam giáp sông cái Thuận-an, phía bắc giáp ngã-ba Thị-phổ huyện Bình-dương đến sông Tiểu-phong, qua cửa cống chợ Tân-cảnh đến cầu Tham-lương.



Tổng nầy có 76 thôn, phường, ấp, điếm. Phía đông giáp chỗ ngã ba Khúc-rang (?), rồi theo chỗ ngã ba sông Biên-bức chạy đến hạ khẩu sông Sa-hà, phía tây giáp hồ Lão-nhông ; phía nam giáp tổng Hưng-long, cách một cái khe đến thượng-khẩu Sa-hà, phía bắc giáp cửa cống chợ Tân-cảnh đến sông Tiểu-phong xuống ngã ba Thị-phổ.


Khánh-hòa thôn Bình-nghi thôn Tân-hóa thôn

Phú-hưng thôn Long-vĩnh thôn Bình-long thôn

Cựu An-phú thôn Tân Phú-hội thôn Hiệp-ân thôn

Thuận-an thôn Tân-thuận thôn Tấn-lộc thôn

Bình-tây thôn Bình-tiên thôn [29b] Bình-đăng thôn

Bình-đông thôn Quang-phục thôn Ngũ-phúc thôn

Tân-thuận thôn Bình-lộc thôn Long-cảnh thôn

Hội-đức thôn(mới lập) Hòa-định thôn Tân-đồn thôn

Phú-an thôn Tân-liêm thôn Tân-lạc thôn (đ.g)

Tứ-chánh điếm Tứ-xuân phường Vạn-xuân thôn

An-phú thôn Phước-thanh thôn, Tứ-chánh điếm, Tấn-đức phường

Nhơn-mỹ thôn Bình-đức thôn Tân-phú thôn

Phước-lộc Đông thôn (mới lập) Toàn-lộc phường

Tân-quảng thôn Phú-vinh thôn, Tứ-chánh Thái-lộc phường

Tân-an thôn tây-giáp Tân-an thôn(đ-g) Tân-long thôn

Giang-trạm Tân-an trung thôn Tân hương thôn

Nhơn-nghĩa thôn

[30a] An-thái thôn Tân-phú-thạnh-Đông thôn Tân-hưng thôn

Tân-khánh thôn Tân-phú-điền thôn, Tân-an xã (đ-g)

Tân-hội thôn Tân-miên thôn Tân-lộc xã

Tân-đức thôn Tân-thanh thôn Tân-thành thôn

Phú-hữu thôn Tân-phú-Lâm thôn Bình-quí thôn

Minh-phụng thôn Cựu-phú-Lâm thôn Tân-định thôn (mới lập)

Tân-hòa thôn (đ-g), Tân-hòa thôn tây-giáp

Bình-hòa thôn Sài phú Tân-an phường

Tứ-chánh Tân-hòa thôn (mới lập) Tân-tạo thôn

Bình-trị đông thôn (mới lập) Tân-lộc thôn

An-hòa ấp Tân-hòa thôn Tân-lạc tây thôn

Tân-phú đông-điếm.


Tổng nầy có 74 thôn, phường. Phía đông giáp hạ khẩu Sa-hà, theo ngã ba sông Cần-bột chuyển qua chợ Thị-Đắc ra đến sông Thang-giang (hay Tranh-giang); phía tây giáp hồ Lão-nhông dọc theo khe Miễn-mộ (?) tổng Bình-cách huyện Thuận-an; phía nam giáp sông cái Thuận-an, phía bắc giáp tổng Tân-phong cách ngòi đến thượng-khẩu Sa-hà.


Mỹ-thuận thôn Mỹ-thuận-Tây thôn An-lạc phường

Trung-hưng thôn Phú-mỹ thôn Thái-bình thôn

Tân-hội Đông thôn Tân-kiên thôn Long-đức thôn

Tân-nhựt thôn Tân-tảo thôn Tân-hữu thôn

Tân-phú tây thôn Lương-hòa tây thôn Lương-hòa đông thôn

Tân-sơn thôn nhị giáp [31a] Sơn-hòa thôn Bình-hưng thôn

Bình-hưng đông thôn Bình-thạnh thôn Tân-hòa thôn

Tân-phước-Thiện thôn, Lương-phú thôn (mới lập) Tân-tảo tây thôn

Tân-nguyên thôn Tân-hồ thôn An-tường thôn

Bình-trường thôn Bình-chánh thôn Long-thạnh thôn

Bình-thượng thôn, Tân-tú thôn Hòa-thạnh đông thôn

Bình-định thôn Tân-hưng tây thôn Bình-an thôn

An-phú tây thôn An-phước tây thôn Đức-hòa thôn

An-thạnh thôn Tân-phú-An thôn An-mỹ thôn

Mỹ-an thôn Tân-phú-An tây thôn Mỹ-hòa thôn

Mỹ-thạnh thôn Thanh-tuyền thôn Bình-nghĩa thôn

[31b] Bình-phước thôn Tân-sơn thôn nhứt giáp Tân-kim thôn

Tú-chánh Phước-lộc thôn (mới lập) Tân-mỹ thôn

Hưng-long thôn Bình-giao thôn Chân-thái thôn

Tân-kiều thôn Tân-nhiễu thôn Tân-thủy thôn

Tân-quí thôn Tân-quí tây thôn Phước tri phường

Long-thái tân thôn Sông-tra Châu-thạnh thôn Mỹ-hạn thông (lập lại)

Phú-thạnh thôn Tân-câu tây thôn Ninh-đức thôn (lập lại)

Tân-liễu thôn Tân-kinh thôn Tân-phong thôn

Bình-an tây thôn Mỹ-hội đông thôn Qui-hòa thôn (mới lập)



Nguyên trước là tổng, nay cải làm huyện. Khi xưa là tổng Phước-lộc thuộc huyện Phước-long, dinh Trấn-biên; sau khi có địa-đồ, chiếu theo địa thế liên lạc [32a] cho thuộc về dinh Phiên-trấn, nay cũng để y như cũ.

Huyện nầy lãnh 2 tổng, 95 xã, thôn, phường, lân, ấp, điếm. Phía đông giáp vũng biểu Xoi-rạp; phía tây giáp sông Tranh, tổng Tân-phong, huyện Tân-long; phía nam giáp sông Xá-hương và cửa sông Tranh; phía bắc giáp sông Loát-giang tổng Dương-hà, huyện Bình-dương, rồi qua sông Ô-giang đến sông Biên-bức (giơi giơi).




Có 48 xã, thôn, phường, lân, ấp, điếm. Phía đông giáp bến ngã ba sông Xá-hương tiếp đến vũng biển Xoi-rạp; phía tây giáp chợ Thị-đắc và Tranh-giang; phía nam giáp tổng Thuận-đạo huyện Thuận-an; phía bắc giáp tổng Lộc-thành.



Phước-cơ thôn Long-thạnh tây thôn An-xuân điếm

Hòa-nghĩa thôn Tân-an thôn Phú-long đông-thôn

Long-đinh thôn Phước-bình phường [32b] Vĩnh-phước phường

Tân-mỹ thôn Phước lý thôn Long-hưng thôn

Phước-quảng thôn Phước-toàn thượng thôn Phước-toàn trung thôn

Phước-nghĩa thôn Long-phú thôn Tấn-long thôn

Phước-tịnh thôn Phú-thạnh tân ấp Long-hiệp thôn

Bảo-hòa thôn Bình-an thôn Bình-thiện thôn

Nhơn-lợi thôn (mới lập) Phú-lợi thôn Long-hựu thôn

Phước-an đông-phường Phước-an phường Tân-an xã

Nhơn-hòa thôn Tân-lân thôn Phước-thạnh thôn

Phước-mỹ thôn Phước-tường thôn Long-mỹ thôn

Mỹ-lệ thôn Vạn-phước phường Tân-thạch thôn

Phước-lại thôn Tân-thanh thôn Vĩnh-khánh thôn

Phước-vĩnh tây thôn Phước-vĩnh đông thôn Phước-khoa thôn

Long-phụng thôn Long-thạnh-thôn đông giáp Tân-châu-phước phường

Thuận-an thôn Hòa-xuân thôn






Nguyên trước là tổng Bình-thuận: Phía đông giáp sông Xá-hương; phía tây giáp rừng hoang nguồn Quan-hóa phủ Tầm-đôn Cao-miên; phía nam giáp sông lớn Hưng-hòa trấn Định-tường, ngược dòng theo dọc sông Bát-chiên đến thủ-sở đạo Tuyên-oai; phía bắc giáp cửa sông Xá-hương ngược lên sông Thuận-an, ngòi Miễn-mộ giáp chằm lớn ở núi Bà-đinh.




Có 33 xã, thôn, phường. Phía đông giáp ngã ba nước mặn cửa sông Tranh, phía tây giáp chằm lớn ở núi Bà-định nguồn Quang-hóa và phủ Tầm-đôn Cao-miên; phía nam giáp Thuộc-lãnh Tra-giang trấn Định-tường; phía bắc giáp sông Đội-ma dọc sông Thuận-an đến ngòi Miên-mộ



Bình-thuận thôn Bình-đức thôn Bình-thanh thôn

Bình-thạnh thôn Bình-cảnh thôn Bình-nghị thôn

Bình-tường tây thôn [34b] Bình-tường đông thôn Phú-mỹ đông thôn


[1]Tác giả thích nghĩa: chữ huyện nghĩa là huyền, chữ huyền theo tiếng Việt nghĩa là huyện treo dính với phủ. Chữ tổng nghĩa là tụ hiệp, các làng ở phân tán các nơi, phải tụ hiệp lại để thuộc với huyện.