Phần 04- hhongxuan (type done) @teddy_M (done)
-
Năm Gia-long thứ 10 (1811) [25a] dời lỵ-sở đến chợ Điều-khiển (tức chỗ nền cũ đồn-dinh) xóm Tân-mỹ.
Năm Bính-tý niên hiệu Gia-long 15 (1816) lỵ sở đổi đến địa phương thôn Hòa-mỹ, phụ phía bắc thành Gia-định. Lãnh 1 phủ, 4 huyện 8 tổng, danh mục phủ, huyện, tổng, xã, thôn, phường, lân, ấp sự thay đổi liệt kê ra sau (trong số mục ấy là cứ theo những người bản thổ có ruộng đấy ở trong xã thôn mà liệt kê, ngoài ra còn hạng người biệt-nạp biệt-tính, có xâu thuế mà không có địa phận riêng thì gọi là ngụ-cư. Lại còn nhiều danh mục hộ khẩu đều chưa gồm vào ở đây).
PHỦ TÂN-BÌNH
Trước là huyện nay thăng làm phủ. Lãnh 4 huyện, 8 tổng, 460 xã, thôn, phường, lân, ấp, điếm.
[25b] HUYỆN BÌNH-DƯƠNG[1]
Trước là tổng, nay cải làm huyện. Lãnh 2 tổng, 150 xã, thôn, phường, lân, ấp. Phía đông đến cửa biển Cần-giờ, phía tây vượt qua chằm gò tiếp giáp với miền thượng ; phía nam đến ngã-ba Thị-phổ tổng Tân-long huyện Tân-long, rồi ngược dòng sông Tiểu-phong thẳng lên cửa cống chợ Tân-cảnh đến Lão-nhông, phía đông-nam giáp tổng Bình-cách, huyện Thuận-an.
TỔNG BÌNH-TRỊ (mới đặt)
Có 76 xã, thôn, phường, lân, ấp. Phía đông giáp Bình-giang, từ sông ở trước thành dọc đến kho gian thảo, phía tây giáp đầu suối Bến-nái [26a] đến cầu Tham-lương giáp địa giới phía đông tổng Dương-hòa, phía nam giáp kho gian-thảo qua miếu Hội-đồng đến cầu Tham-lương, phía bắc giáp trấn Biên-hòa, trên từ sông Đức-giang xuống đến bờ phía nam Bình-giang.
TÊN CÁC THÔN, PHƯỜNG, LÂN, ẤP :
Long-hưng thôn Thanh-hoa thôn Tân-phước phường
An-hòa lân Trọng-hòa thôn Tây-tự lân
Giang-trạm Tân lộc Tây-hòa lân
phường (tây giáp)
Thanh-phú lân Tân-thuận lân Tân-thuận-Nhị lân
Tân-hội lân Tân-hội-Nhị lân Tân-mỹ lân
Tân-mỹ-Đông lân Tân-khánh lân Tân-hòa lân
Tân-thạnh lân Tân-phú lân Vĩnh-quí lân
[26a] Tân-thái lân Tân-hưng lân Lưỡng-thạnh lân
Tân-an lân Tân-lộc lân Thanh-bình lân
Thái-thành lân Tân-định lân Nhân-hòa thôn
Long-điền thôn Tân-khai thôn Hòa-mỹ thôn
Phú-mỹ thôn Thạnh-đa thôn Mỹ-hội Tân-an thôn
Hạnh-thông thôn Hạnh-thông-Tây thôn An-hội thôn
Bình-quí thôn (t.g) Thái-hòa thôn Phú-nhuận thôn
Phú-hanh thôn Tân-an xã (t.g) Hanh-thạnh thôn
An-lộc thôn An-lộc-Đông thôn Anh-thạnh thôn (trung giáp)
Cựu-Bình-nhan thôn Bình-lý thôn Bình-lý Đông thôn
Tử-thánh Tân-mỹ thôn đông An-thái thôn
Mỹ-đức thôn
[27a] Mỹ-hạnh thôn Tân-đông thôn (đông giáp)
Tân-đông thôn (tr.g) Tân-đông thôn (t.g) Phước-an thôn
An-hòa ấp Bình hòa thôn (mới lập) Tân-thạnh trung thôn
Hưng-thạnh thôn (mới lập)Tân-an-Thạnh thôn Tân-thạnh thôn (đông giáp)
Tân-thạnh thôn (t.g) Tân-an-Thạch thôn Phú-hòa đông thôn
Định-hòa thôn Nhuận-đức thôn An-nhơn thôn (tây giáp)
An-bình thôn (mới lập) Thái-hòa thôn Vĩnh-khánh lân
Tân-đức thôn Hoa-đăng thôn Mộc-khôi Mỹ-thạnh thôn
TỔNG DƯƠNG-HÒA
Có 74 xã, thôn, phường, ấp. Phía đông giáp biển, phía tây giáp Cao-miên, vượt qua chằm gò tiếp đến sơn-man; phía nam, giáp tổng Tân-phong, huyện Tân-long, từ ngã ba Thị-phổ [27b] dọc theo sông Tiểu-phong qua cửa cống chợ Tân-cảnh đến hồ Lão-nhông; phía bắc giáp sông cái Phước-bình, từ cửa cảng Cần-giờ ngược dòng qua Tam-giang Nhà-bè đến sông Phước-thành; phía đông-nam giáp tổng Lộc-thành huyện Phước-lộc; phía tây-nam giáp bờ phía đông-nam hồ Lão-nhông tổng Tân-phong huyện Tân-long, ôm quanh theo núi Bà-đinh rồi vượt hồ chằm tiếp giáp sơn-man.
TÊN CÁC THÔN, PHƯỜNG, LÂN ẤP :
Bình-định thôn Hòa-thuận Đông thôn An-phú thôn
Mỹ-hòa thôn Tân-thuận thôn Bình-sơn thôn
An-định thôn An-sơn thôn An-sơn đông thôn
Phú-thuận thôn An-thành thôn An-thành thôn (t.g)
An-hòa trung thôn Thanh-tuyền thôn Trung-hòa thôn
[28a] Thuận-kiều thôn Thanh-tuyền thôn Thanh-hòa trung thôn
Tứ-chánh Giao-đức thôn Tân-thái bình thôn Tân-thái đông thôn
Tân-thái tây thôn Tân-thái trung thôn Tân-thái nhất thôn
Tân-thái nhì thôn Tân-thái tam thôn Tân-thái tứ thôn
Mỹ-toàn thôn Tân-thái nhứt thôn (tây giáp) Tân-thái nhị tây thôn
Xuân-thái thôn Xuân-thái tây thôn Tân-phú thôn (t.g)
Tân-thông thôn Tân-thông thôn (t.g) Phước-an thôn
Vĩnh-an thôn An-thuận tây thôn Trung-chánh thôn
Trung-chánh tây-thôn Phước-tường thôn Vĩnh-an tây thôn
Tân-lập trung-thôn Tân thông trung-thôn Phước-mỹ thôn
Vĩnh-hòa thôn (mới lập) Tân-thông-an thôn [28b] Phú-nghĩa thôn
Long-thanh thôn Cần-giờ anh-thạnh thôn Phú-mỹ tây thôn
Tân-thuận đông-thôn Tân-vĩnh thôn Đồng-tranh Tân-hòa thôn
Phụ-đinh-cảo khánh-hội thôn (trước đây là phường Tân-hội)
Bình-ý thôn Vĩnh-khánh thôn Hòa-trung thôn
Tân-thạnh thôn Tứ-chánh-điếm Tứ-xuân ấp
Tứ-chánh-điếm Bình-thuyên ấp Tứ-chánh điếm Tân-an ấp
Tứ-chánh-điếm, Bình-hòa ấp Bình-an phường
Tân-cảnh thôn Tân-chân đông-ấp Đồng-văn phường
Tân-chánh thôn (xưa là Tân-châu thôn) Hòa-dương thôn
Phú-hội thôn An-nhơn thôn Phước-thạnh thôn
Mỹ-xuân thôn Tân-thông thôn (đ-g)
*
* *
HUYỆN TÂN-LONG
(Xưa là tổng nay đổi làm huyện)
Lãnh 2 tổng, 150 thôn, phường, ấp, điếm, [29a] Phía đông giáp tổng Dương-hòa, huyện Bình-dương; phía tây giáp hồ Lão-nhông; phía nam giáp sông cái Thuận-an, phía bắc giáp ngã-ba Thị-phổ huyện Bình-dương đến sông Tiểu-phong, qua cửa cống chợ Tân-cảnh đến cầu Tham-lương.
TỔNG TÂN-PHONG
Tổng nầy có 76 thôn, phường, ấp, điếm. Phía đông giáp chỗ ngã ba Khúc-rang (?), rồi theo chỗ ngã ba sông Biên-bức chạy đến hạ khẩu sông Sa-hà, phía tây giáp hồ Lão-nhông ; phía nam giáp tổng Hưng-long, cách một cái khe đến thượng-khẩu Sa-hà, phía bắc giáp cửa cống chợ Tân-cảnh đến sông Tiểu-phong xuống ngã ba Thị-phổ.
TÊN CÁC THÔN, PHƯỜNG, ẤP, ĐIẾM :
Khánh-hòa thôn Bình-nghi thôn Tân-hóa thôn
Phú-hưng thôn Long-vĩnh thôn Bình-long thôn
Cựu An-phú thôn Tân Phú-hội thôn Hiệp-ân thôn
Thuận-an thôn Tân-thuận thôn Tấn-lộc thôn
Bình-tây thôn Bình-tiên thôn [29b] Bình-đăng thôn
Bình-đông thôn Quang-phục thôn Ngũ-phúc thôn
Tân-thuận thôn Bình-lộc thôn Long-cảnh thôn
Hội-đức thôn(mới lập) Hòa-định thôn Tân-đồn thôn
Phú-an thôn Tân-liêm thôn Tân-lạc thôn (đ.g)
Tứ-chánh điếm Tứ-xuân phường Vạn-xuân thôn
An-phú thôn Phước-thanh thôn, Tứ-chánh điếm, Tấn-đức phường
Nhơn-mỹ thôn Bình-đức thôn Tân-phú thôn
Phước-lộc Đông thôn (mới lập) Toàn-lộc phường
Tân-quảng thôn Phú-vinh thôn, Tứ-chánh Thái-lộc phường
Tân-an thôn tây-giáp Tân-an thôn(đ-g) Tân-long thôn
Giang-trạm Tân-an trung thôn Tân hương thôn
Nhơn-nghĩa thôn
[30a] An-thái thôn Tân-phú-thạnh-Đông thôn Tân-hưng thôn
Tân-khánh thôn Tân-phú-điền thôn, Tân-an xã (đ-g)
Tân-hội thôn Tân-miên thôn Tân-lộc xã
Tân-đức thôn Tân-thanh thôn Tân-thành thôn
Phú-hữu thôn Tân-phú-Lâm thôn Bình-quí thôn
Minh-phụng thôn Cựu-phú-Lâm thôn Tân-định thôn (mới lập)
Tân-hòa thôn (đ-g), Tân-hòa thôn tây-giáp
Bình-hòa thôn Sài phú Tân-an phường
Tứ-chánh Tân-hòa thôn (mới lập) Tân-tạo thôn
Bình-trị đông thôn (mới lập) Tân-lộc thôn
An-hòa ấp Tân-hòa thôn Tân-lạc tây thôn
Tân-phú đông-điếm.
[30b] TỔNG LONG-HƯNG
Tổng nầy có 74 thôn, phường. Phía đông giáp hạ khẩu Sa-hà, theo ngã ba sông Cần-bột chuyển qua chợ Thị-Đắc ra đến sông Thang-giang (hay Tranh-giang); phía tây giáp hồ Lão-nhông dọc theo khe Miễn-mộ (?) tổng Bình-cách huyện Thuận-an; phía nam giáp sông cái Thuận-an, phía bắc giáp tổng Tân-phong cách ngòi đến thượng-khẩu Sa-hà.
TÊN CÁC THÔN, PHƯỜNG :
Mỹ-thuận thôn Mỹ-thuận-Tây thôn An-lạc phường
Trung-hưng thôn Phú-mỹ thôn Thái-bình thôn
Tân-hội Đông thôn Tân-kiên thôn Long-đức thôn
Tân-nhựt thôn Tân-tảo thôn Tân-hữu thôn
Tân-phú tây thôn Lương-hòa tây thôn Lương-hòa đông thôn
Tân-sơn thôn nhị giáp [31a] Sơn-hòa thôn Bình-hưng thôn
Bình-hưng đông thôn Bình-thạnh thôn Tân-hòa thôn
Tân-phước-Thiện thôn, Lương-phú thôn (mới lập) Tân-tảo tây thôn
Tân-nguyên thôn Tân-hồ thôn An-tường thôn
Bình-trường thôn Bình-chánh thôn Long-thạnh thôn
Bình-thượng thôn, Tân-tú thôn Hòa-thạnh đông thôn
Bình-định thôn Tân-hưng tây thôn Bình-an thôn
An-phú tây thôn An-phước tây thôn Đức-hòa thôn
An-thạnh thôn Tân-phú-An thôn An-mỹ thôn
Mỹ-an thôn Tân-phú-An tây thôn Mỹ-hòa thôn
Mỹ-thạnh thôn Thanh-tuyền thôn Bình-nghĩa thôn
[31b] Bình-phước thôn Tân-sơn thôn nhứt giáp Tân-kim thôn
Tú-chánh Phước-lộc thôn (mới lập) Tân-mỹ thôn
Hưng-long thôn Bình-giao thôn Chân-thái thôn
Tân-kiều thôn Tân-nhiễu thôn Tân-thủy thôn
Tân-quí thôn Tân-quí tây thôn Phước tri phường
Long-thái tân thôn Sông-tra Châu-thạnh thôn Mỹ-hạn thông (lập lại)
Phú-thạnh thôn Tân-câu tây thôn Ninh-đức thôn (lập lại)
Tân-liễu thôn Tân-kinh thôn Tân-phong thôn
Bình-an tây thôn Mỹ-hội đông thôn Qui-hòa thôn (mới lập)
HUYỆN PHƯỚC LỘC
Nguyên trước là tổng, nay cải làm huyện. Khi xưa là tổng Phước-lộc thuộc huyện Phước-long, dinh Trấn-biên; sau khi có địa-đồ, chiếu theo địa thế liên lạc [32a] cho thuộc về dinh Phiên-trấn, nay cũng để y như cũ.
Huyện nầy lãnh 2 tổng, 95 xã, thôn, phường, lân, ấp, điếm. Phía đông giáp vũng biểu Xoi-rạp; phía tây giáp sông Tranh, tổng Tân-phong, huyện Tân-long; phía nam giáp sông Xá-hương và cửa sông Tranh; phía bắc giáp sông Loát-giang tổng Dương-hà, huyện Bình-dương, rồi qua sông Ô-giang đến sông Biên-bức (giơi giơi).
TỔNG PHƯỚC-ĐIỀN
Có 48 xã, thôn, phường, lân, ấp, điếm. Phía đông giáp bến ngã ba sông Xá-hương tiếp đến vũng biển Xoi-rạp; phía tây giáp chợ Thị-đắc và Tranh-giang; phía nam giáp tổng Thuận-đạo huyện Thuận-an; phía bắc giáp tổng Lộc-thành.
TÊN CÁC THÔN, PHƯỜNG, LÂN, ẤP :
Phước-cơ thôn Long-thạnh tây thôn An-xuân điếm
Hòa-nghĩa thôn Tân-an thôn Phú-long đông-thôn
Long-đinh thôn Phước-bình phường [32b] Vĩnh-phước phường
Tân-mỹ thôn Phước lý thôn Long-hưng thôn
Phước-quảng thôn Phước-toàn thượng thôn Phước-toàn trung thôn
Phước-nghĩa thôn Long-phú thôn Tấn-long thôn
Phước-tịnh thôn Phú-thạnh tân ấp Long-hiệp thôn
Bảo-hòa thôn Bình-an thôn Bình-thiện thôn
Nhơn-lợi thôn (mới lập) Phú-lợi thôn Long-hựu thôn
Phước-an đông-phường Phước-an phường Tân-an xã
Nhơn-hòa thôn Tân-lân thôn Phước-thạnh thôn
Phước-mỹ thôn Phước-tường thôn Long-mỹ thôn
Mỹ-lệ thôn Vạn-phước phường Tân-thạch thôn
Phước-lại thôn Tân-thanh thôn Vĩnh-khánh thôn
Phước-vĩnh tây thôn Phước-vĩnh đông thôn Phước-khoa thôn
Long-phụng thôn Long-thạnh-thôn đông giáp Tân-châu-phước phường
Thuận-an thôn Hòa-xuân thôn
* *
*
[34a] HUYỆN THUẬN-AN
Nguyên trước là tổng Bình-thuận: Phía đông giáp sông Xá-hương; phía tây giáp rừng hoang nguồn Quan-hóa phủ Tầm-đôn Cao-miên; phía nam giáp sông lớn Hưng-hòa trấn Định-tường, ngược dòng theo dọc sông Bát-chiên đến thủ-sở đạo Tuyên-oai; phía bắc giáp cửa sông Xá-hương ngược lên sông Thuận-an, ngòi Miễn-mộ giáp chằm lớn ở núi Bà-đinh.
TỔNG BÌNH-CÁCH
Có 33 xã, thôn, phường. Phía đông giáp ngã ba nước mặn cửa sông Tranh, phía tây giáp chằm lớn ở núi Bà-định nguồn Quang-hóa và phủ Tầm-đôn Cao-miên; phía nam giáp Thuộc-lãnh Tra-giang trấn Định-tường; phía bắc giáp sông Đội-ma dọc sông Thuận-an đến ngòi Miên-mộ
TÊN CÁC THÔN, PHƯỜNG :
Bình-thuận thôn Bình-đức thôn Bình-thanh thôn
Bình-thạnh thôn Bình-cảnh thôn Bình-nghị thôn
Bình-tường tây thôn [34b] Bình-tường đông thôn Phú-mỹ đông thôn
[1]Tác giả thích nghĩa: chữ huyện nghĩa là huyền, chữ huyền theo tiếng Việt nghĩa là huyện treo dính với phủ. Chữ tổng nghĩa là tụ hiệp, các làng ở phân tán các nơi, phải tụ hiệp lại để thuộc với huyện.